Globalne zmiany klimatyczne powodowane nadmierną emisją do atmosfery gazów cieplarnianych, a zwłaszcza dwutlenku węgla mogą doprowadzić do zachwiania równowagi ekologicznej w skali całej planety. To jeden z najpoważniejszych problemów - ekologicznych, gospodarczych i społecznych - naszych czasów. To także test na zdolność do współpracy międzynarodowej. Żaden kraj, choćby najpotężniejszy, nie upora się z globalnym ociepleniem w pojedynkę.

Ekosystemy leśne Polski są potężnymi sojusznikami w walce z globalnymi zmianami klimatycznymi. W środowisku leśnym głównymi rezerwuarami węgla organicznego są gleba, drzewa żyjące i martwe drewno. Drzewa odgrywają znaczną rolę dzięki procesowi fotosyntezy, który rozpoczyna się w chloroplastach w tkance miękiszowej. Za sprawą energii słonecznej i wody, węgiel pochodzący z CO2 jest wbudowywany w drewno.

Elementami najbardziej zasobnymi w węgiel organiczny są pień z korą (50-60%), pniaki i korzenie (15-20%), gałęzie (10-20%) oraz aparat asymilacyjny (4-15%).

Jednym z głównych założeń projektu Leśnych Gospodarstw Węglowych (LGW) jest doprowadzanie do zmagazynowania w wybranych częściach lasu dodatkowych ilości węgla organicznego.

W jaki sposób można to osiągnąć?

Można podjąć się zalesiania gruntów niezalesionych lub wprowadzania zadrzewień. Czynnikiem ograniczającym bywa zwykle deficyt gruntów. Innym możliwym działaniem jest zamiana rębni zupełnych na złożone z wydłużeniem czasu trwania drzewostanu macierzystego. Można praktykować przejście od rębni zupełnych i złożonych w kierunku rębni przerębowej charakteryzującej się ciągłym użytkowaniem lasu. Inną propozycją jest zapewnienie lepszej ochrony pokrywy glebowej przed „ucieczką" węgla, poprzez nacisk na wykorzystanie odnowienia naturalnego (samosiew) oraz siewu zamiast sadzenia.

Dodatkowo poprzez zmianę tradycyjnej orki na rzecz placówek można ograniczać naruszanie struktury wierzchnich warstw gleby. Dzięki tym działaniom w znacznym stopniu zapewnia się ochronę gruntu przed negatywnym oddziaływaniem warunków atmosferycznych m.in. słońca i wiatru i ogranicza uwalnianie węgla do atmosfery. W przypadku odnowień lasu bukiem, jodłą, dębem lub świerkiem warto zastosować przedplony złożone z gatunków szybkorosnących np. brzozy czy modrzewia. Ich wprowadzanie pozwala zwiększyć skuteczność odnawiania lasu poprzez zmniejszanie rozmiaru poprawek i uzupełnień. Kolejną propozycją działań na rzecz zwiększania akumulacji węgla w ekosystemie leśnym jest zmiana sposobu pielęgnowania lasu i jego użytkowania przedrębnego w celu zwiększenia przyrostu bieżącego drewna w drzewostanie.

Sugestią wartą rozważenia jest dążenie do jak najlepszego wypełnienia przestrzeni w lesie dzięki dodatkowym podsadzeniom. Poprzez zaplanowanie odpowiedniej przebudowy można ograniczyć lub nawet powstrzymać proces rozpadu drzewostanów narażonych na oddziaływanie szkodliwych czynników biotycznych i abiotycznych. Również częstsze zakładanie stref ekotonowych przyczyni się do większej stabilności drzewostanów oraz zwiększania ilości magazynowanego węgla. W przypadku torfowisk oraz innych terenów wilgotnych niebędących lasami, najważniejsze jest zatrzymanie odpływu wody lub ponowne nawodnienie, co może istotnie poprawić akumulacje węgla.

W walce z globalnym ociepleniem ekosystemy leśne są sprzymierzeńcami. Pełnią rolę pochłaniaczy CO2. Ale podkreślić warto, że zastosowanie drewna w produktach codziennego użytku pozwala gromadzić węgiel również poza lasem. Lepszym bowiem wyborem jest stołek drewniany niż metalowy, przy produkcji którego uwolniono do atmosfery znaczne ilości CO2.

(tekst. T. Kędzierski, J. Bator; zdjęcie J. Bator)